Informacje ogólne

Propolis jest produktem wytwarzanym przez pszczoły.
Jest to substancja bardzo złożona, trudno ją przeanalizować i do dziś jest przedmiotem wielu badań. Biolodzy są pewni, że propolis jest wytwarzany i wykorzystywany przez pszczoły ze składników zbieranych z roślin, a następnie odkładany w okolicach zewnętrznych obszarów plastrów miodu i uli, przede wszystkich jako broń przed atakami mikrobiologicznymi.
Człowiek wykorzystuje propolis jako produkt nutraceutyczny i fitoterapeutyczny, zarówno w medycynie alternatywnej (przede wszystkim w apiterapii) jak i w farmakologii tradycyjnej w funkcji adiuwantu.

Czym jest apiterapia?
Apiterapia to forma medycyny alternatywnej, opierająca się na stosowaniu produktów pochodzenia pszczelego, takich jak miód, pyłki, propolis, mleczko pszczele i jad pszczeli.

Opis propolisu

Właściwości fizykochemiczne propolisu są z jednej strony zawsze jednakowe, z drugiej zależą od obszaru:

  • Konsystencja przypominająca żywicę
  • Zdecydowanie ostry, lecz zmienny zapach; jednak ludzki węch nie jest w stanie wyraźnie odróżnić poszczególnych akcentów aromatycznych
  • Barwa może przechodzić od żółtego poprzez czerwony, aż do jasno- i ciemnobrązowego.

Właściwości chemiczne i odżywcze propolisu

(źródło: it.wikipedia.org)

Kategoria chemiczna lub skład Procentowy (%)
Żywice 45-55%
Wosk i kwasy tłuszczowe 25-35%
Olejki eteryczne i substancje lotne 10%
Pyłki 5%
Związki organiczne i minerały 5%

 

Grupa odżywcza Składnik odżywczy
Mineraly Mg, Ca, I, K, Na, Cu, Zn, Mn e Fe
Vitaminy B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B6 (pirydoksyna), C (kwas askorbinowy), E (tokoferol)
Enzymy Dehydrogenaza bursztynianowa, glukozo-6-fosfataza, fosfataza kwaśna
Kwasy
Ester fenetylowy kwasu kawowego (CAPE) obecny w żywicach i w związkach organicznych, fenol, adenozynotrifosforan (ATP)
Pochodne kwasu benzoesowego Kwas gentyzynowy, kwas salicylowy, kwas protokatechowy, kwas 3-oksybenzoesowy, kwas 4-oksybenzoesowy, kwas galusowy, kwas 4-metoksybenzoesowy
Pochodne kwasu cynamonowego Kwas kawowy, kwas ferulowy, kwas isoferulowy, kwas hydrokawowy, kwas p-kumarowy, kwas o-kumarowy, kwas m-kumarowy, kumaryna, eskuletyna, skopoletyna
Alkohole Alkohol benzylowy, alkohol cynamylowy, alkohol fenyloetylowy, alkohol pentenylowy, alkohol 3,5-dimetoksybenzylowy
Aldehydy Wanilina, izowanilina, aldehyd cynamonowy
Flawonoidy: do 20% wagi całkowitej. Dzięki enzymatycznemu działaniu pszczelej śliny nie zawierają cukrów.
Flawony 5-hydroksy-7,4′-dimetoksyflawon, akacetyna, apigenina-eter dimetylowy 7,4’, chryzyna, pektolinarygenina, tektochryzyna
Flawonole 3,5-dihydroksy-7,4′-dimetoksyflawon, betuletol, galangina, izalpinina, izoramnetyna, kamferyd, kamferol, kwercetyn-3,3′-eter dimetylowy, kwercetyna, ramnazyna, ramentyna, ramocytryna
Flawonony 5-hydroksy-7,4′-dimetoksyflawon, izosakuranein, pinocebryna, sakuranetin, dihydroflafonole: pinobaksyna, pinobanksyna-3-octn
Terpeny: znajdują się w żywicach i w olejkach eterycznych, to im właśnie kit pszczeli zawdzięcza swój charakterystyczny zapach
Węglowodory Kariofilen, α-guaiene, β-selinene
Alkohole seskwiterpenowe β-eudesmol, guaiol
Aminokwasy
Kwasy tłuszczowe
Ketony
Inne: sterole, polisacharydy, laktony

Właściwości propolisu

Najważniejsze właściwości propolisu:

  • Działa antyseptycznie i antybakteryjnie:
    • Działa jak antybiotyk: jest bakteriostatyczny i bakteriobójczy
    • Ma działanie przeciwgrzybicze
    • Działa antywirusowo
  • Jest immunostymulujący
  • Działa antyoksydacyjnie:
    • Przeciwdziała utlenianiu
    • Jest konserwantem, przede wszystkim tłuszczów
    • Działa przeciwnowotworowo
  • Chroni naczynia krwionośne
  • Ma właściwości przeciwzapalne
  • Jest anestetykiem
  • Ułatwia tworzenie nowego nabłonka i gojenie.

Propolis: Jedyny w swoim rodzaju

Powstaje jako substancja roślinna, a następnie zostaje wzbogacony i przetworzony przez owady. Propolis jest substancją niezwykle interesującą i bez wątpienia uważaną za nieporównywalną do żadnej innej.
Oprócz czynników chemicznych, które omówimy w dalszej części, propolis ma trzy niezwykłe właściwości:

  • Unikatowość: na dzień dzisiejszy nie są znane podobne substancje, które nie byłyby toksyczne dla człowieka i miałyby wymienione dalej zalety fitoterapeutyczne
  • Niejednoznaczność: nie jest ani pochodzenia zwierzęcego, ani roślinnego; jego zaletą jest fakt, że należy do obu tych rodzajów. Jest to bezcenna zaleta, której przyjrzymy się później
  • Swoistość: ma bogaty skład, którego przeznaczeniem jest przede wszystkim zwalczanie czynników chorobotwórczych typowych dla środowiska, w którym powstaje plaster miodu lub gdzie stoi ul.

Nieco później wrócimy do pojęć „niejednoznaczność i swoistość; jednak do pełnego zrozumienia znaczenia tych właściwości potrzebne jest wyczerpujące omówienie całego obrazu. Oto dlaczego, bez zbędnych technikaliów, w kolejnym punkcie opiszemy krótko pochodzenie propolisu i sposób jego wytwarzania.

Pochodzenie i wytwarzanie

Składniki propolisu, sprytnie zbierane przez pszczoły, to związki roślinne znajdujące się w korze, w kiełkach oraz w kwiatach.
Zbieranie tworzących go elementów wymaga od pszczół pewnego rodzaju maestrii i sprawnej współpracy. Z powodu faktu, że te składniki są lepkie i śliskie, owady muszą je ugniatać z własną śliną, która jest bogata w enzymy i wymieszana z pyłkiem kwiatowym. Lepią w ten sposób malutkie kuleczki, które przenoszą w przednich odnóżach od szczęk do „torebki pyłkowej” znajdującej się na odnóżach tylnych.
Następnie ładunek propolisu jest przenoszony aż do ula i odkładany przy wejściach, gdzie jest przechowywany i ostatecznie formowany w wyjątkowo skuteczną barierę antyseptyczną i antybakteryjną.

Niejednoznaczność i swoistość

Teraz, kiedy zrozumieliśmy mechanizm wytwarzania propolisu, możemy wreszcie docenić jego unikatowość, niejednoznaczność i swoistość.

Zaleta niejednoznaczności
Propolis to nic innego jak owoc POTRÓJNEJ selekcji naturalnej:

  • Ewolucyjnej selekcji roślin
  • Ewolucyjnej selekcji pszczół (najsilniejsze, najbardziej odporne, najinteligentniejsze rodziny, którym sprzyja największe szczęście)
  • Selekcja prowadzona przez same pszczoły, które w ten sposób wykorzystują najskuteczniejsze związki roślinne.

Człowiek, zbierając i wykorzystując propolis, wykorzystuje na swoją korzyść miliony lat ewolucji naturalnej.
Szczerze mówiąc, chorobotwórcze mikroorganizmy atakujące rośliny, pszczoły i człowieka nie zawsze są tego samego rodzaju, lecz trzeba przyznać, że najczęściej występujące i najliczniejsze są wrażliwe na działanie propolisu.

Zaleta swoistości
Tak jak miód, również i propolis różni się w zależności od rodziny pszczół oraz od otoczenia, w jakim znajduje się plaster/ul.
Można zauważyć nawet bardzo mocno zaznaczone cechy fizykochemiczne, które nie ograniczają się tylko do charakteru organoleptycznego oraz smaku. Pomimo tego, że chemiczna natura składników aktywnych zebranych w celu wyprodukowania propolisu jest mniej więcej zawsze taka sama, liczba i typ konkretnych cząsteczek znacznie się zmieniają.
Propolis powstaje w połączeniu z otoczeniem i odzwierciedla czynniki takie jak klimat, flora, fauna oraz szczepy patogenne.
Aby w pełni wykorzystać jego działanie lecznicze, powinno się stosować propolis pochodzący z „krótkiego łańcucha dostaw”, czyli wytworzony i zebrany lokalnie.